Theo Bệnh viện Nhi đồng Thành phố (TP. Hồ Chí Minh), sốc nhiệt là tình trạng tăng thân nhiệt quá mức (40 - 41 độ C) khi nhiệt môi trường gia tăng, cơ thể không có khả năng tiêu tan, tản mát nhiệt nội sinh, hoặc sự kết hợp của hai yếu tố này, dẫn đến có thể nhanh chóng tử vong nếu không được điều trị kịp thời.
Khác với sốc nhiệt là sốt. Sốt là phản ứng của cơ thể đối với nhiễm trùng hoặc viêm; được gây ra bởi sự kích hoạt cytokine, tác động lên trung tâm điều nhiệt ở vùng hạ đồi không liên quan đến nhiệt độ môi trường và đáp ứng với thuốc hạ sốt, trong khi sốc nhiệt không đáp ứng với thuốc hạ sốt.
Sốc nhiệt được chia thành 2 nhóm: sốc nhiệt kinh điển và sốc nhiệt do gắng sức, hai thể này khác nhau về cơ chế nhưng biểu hiện lâm sàng giống nhau.
Sốc nhiệt kinh điển
- Hay gặp ở người già, cơ thể suy nhược, trẻ em, người có bệnh tim mạch, bệnh thần kinh, hay các rối loạn nội tiết, bệnh lý nền.
- Tiếp xúc một cách thụ động với một môi trường có nhiệt độ cao trong nhiều giờ hoặc nhiều ngày.
Sốc nhiệt do gắng sức
- Hay gặp những người trẻ, khỏe mạnh với hệ điều hòa nhiệt độ bình thường.
- Thường phơi nhiễm với nhiệt độ môi trường tăng cao và đồng thời do sự sinh nhiệt lúc thể dục, gắng sức.
Sốc nhiệt dân gian còn gọi là say nắng hoặc say nóng. Say nắng thường do nạn nhân trực tiếp ở dưới ánh nắng mặt trời, bị ảnh hưởng của tia tử ngoại chiếu lên da. Phân biệt với say nóng thường do tia hồng ngoại của sức nóng (hầm mỏ, lò lửa, nhà xe, nhà mái tôn, trên tàu xe chật chội, nóng bức, xe hơi đóng kín không máy lạnh…) tác động lên cơ thể kéo dài.
Những đối tượng nào dễ bị sốc nhiệt?
Khi bị nắng nóng, cơ thể sẽ có các phản ứng để giảm nhiệt độ như: giãn nở mạch máu để máu dồn nhiều tới da làm thoát nhiệt ra ngoài; tuyến mồ hôi hoạt động mạnh, tiết ra nhiều mồ hôi, mồ hôi bay hơi để hạ nhiệt cho cơ thể. Cơ thể có khả năng điều hòa thân nhiệt ở một giới hạn nhất định để thích ứng với môi trường xung quanh. Khả năng này ở mỗi người khác nhau, người trưởng thành khỏe mạnh có sức chịu đựng tốt nhất, trái lại người cao tuổi và trẻ em sức chịu đựng kém hơn nhiều và dễ gặp nguy hiểm khi nhiễm nắng nóng. Ngay cả những người trẻ khỏe nếu hoạt động dưới ánh nắng gắt kéo dài cũng có thể bị sốc nhiệt.
Dấu hiệu nào nhận biết trẻ bị sốc nhiệt?
Triệu chứng thường gặp là nhức đầu, vã nhiều mồ hôi, mặt đỏ gay, lừ đừ, mệt, khó thở, có khi đau bụng, nôn mửa, người bứt rứt... Nếu không được cấp cứu kịp thời có thể dẫn đến tình trạng hoa mắt, chóng mặt, sốt cao 40 độ C đến 41 độ C, mạch nhanh, sắc mặt chuyển qua tái nhợt. Khi bị nặng sẽ rơi vào ngất xỉu, mê sảng, co giật, hôn mê, trụy mạch và dễ tử vong.
Tình trạng như thế nào nên đưa đi bệnh viện?
Khi trẻ lừ đừ, mệt, bứt rứt, da xanh tái... hãy đưa trẻ đến cơ sở y tế ngay. Hôn mê co giật là dấu hiệu muộn.
Cần làm gì khi trẻ bị sốc nhiệt?
Đem ngay nạn nhân ra khỏi chỗ nắng, nóng, cho nằm nghỉ ở nơi thoáng mát.
Nới rộng quần áo hoặc cởi bỏ bớt, quạt cho trẻ.
Dùng khăn tẩm nước mát lạnh, đắp vùng trán, gáy, nách, lau khắp người để làm hạ thân nhiệt, có thể kèm quạt mát để thoát nhiệt, tản nhiệt dễ dàng hơn. Theo dõi cho đến khi thân nhiệt hạ xuống dưới 38 độ C.
Cho uống nhiều nước để bù các chất điện giải, như: nước chín, nước lọc, nước Oresol.
Những việc gì không nên làm khi trẻ bị sốc nhiệt
Không cạo gió.
Không thoa dầu nóng.
Không quấn kín trẻ.
Khi trẻ bị sốc nhiệt nên ăn uống như thế nào?
Ăn thức ăn lỏng dễ tiêu nhiều bữa nhỏ, uống nhiều nước, ăn thêm rau quả tươi.
Cách đề phòng trẻ không bị sốc nhiệt trong mùa hè?
Vui chơi hay tập luyện trong môi trường thoáng mát.
Khi cần phải cho trẻ tập luyện ngoài trời nắng thì trước đó vài ngày nên có thời gian cho trẻ ra nắng để cơ thể trẻ quen dần với tác động của nắng nóng. Cho trẻ mặc quần áo nhẹ, mỏng, ngắn tay, màu sáng, đội nón rộng vành sẽ giúp trẻ bớt nóng.
Cho trẻ uống thêm nhiều nước khi trẻ học và luyện tập trong môi trường nóng bức.
Tránh cho trẻ tập luyện quá sức ở ngoài trời nắng. Nếu trẻ cảm thấy khó chịu, cho trẻ ngừng ngay việc tập luyện và vào chỗ có bóng mát nghỉ ngơi.
Nếu trẻ phải thường xuyên tập luyện, học tập ngoài nắng thì giới hạn mỗi lần tập 20-25 phút, tối đa 45-60 phút/ngày và nên cho trẻ giải lao sau một khoảng thời gian, cho trẻ vào chỗ có bóng mát nghỉ ngơi và uống nước.
Nhà trường thiết kế sân chơi, tập luyện thể thao thoát mát có mái che.
theo VTV